Piet de Gruyter

Bijgaand het artikel uit ons verenigingsblad De Sneuper 89, december 2008, van Douwe Zwart

Firma de Gruyter en de Amsterdamsche School

Schoonheid in Groningen en in Dokkum

Zo, dat schiet aardig op en spelend met zijn horlogeketting loopt Wildschut, de huisarchitect van Firma de Gruyter naar zijn bureau. Hè, hè, zucht hij, eindelijk een De Gruyter winkel in Dokkum. In de Waagstraat, een kort smal straatje in het hartje van de stad, zal de nieuwe winkel verrijzen. Al sinds 1928 geniet Wildschut een groot vertrouwen bij de familie De Gruyter.

Hier moet wat aan veranderd worden, denkt hij, een verticale strook glas-in-lood in de muur, ja zo, dat is mooi. Nu nog de muren versieren, keramische tegels in felle kleuren, ja dat zou kunnen want dat maakt de gevel veel mooier. Geld moet rollen want er is immers genoeg van dat blinkende zilver, ondanks de nijpende economische wereldcrisis. De firma is tenslotte Nederlands grootste kruidenier en de zaken gaan bijzonder goed. Er komen steeds meer vestigingen van de grootgrutter. Het is bijna niet te geloven maar het is allemaal begonnen met een eenvoudige winkel in Den Bosch, waar Piet de Gruijter en zijn vrouw Petronella Kroon sinds 1818 hun waren verkochten. Grote voorraadbakken had het echtpaar nodig voor al de granen, zaden, kippenvoer, erwten en meel. Vader Henricus de Gruijter werkte nog op de rosmolen waar een paard de maalstenen in beweging bracht. Wederom met zijn potlood over het papier schetsend verschijnen de laatste contouren van de nieuwe De Gruyterwinkel.

Op 13 april 1935 dient firma De Gruyter te ’s-Hertogenbosch een verzoek in bij de gemeente Dokkum om een vergunning te krijgen ‘tot het oprichten van een winkelhuis met magazijnen en het sloopen van de zich op het terrein bevindende gebouwen in de gemeente Dockum aan de Waagstraat hoek Gasthuisstraat’. Het werk zal worden uitgevoerd door P. de Gruyter & Zn. N.V. Afd. Bouwwerken te ’s-Hertogenbosch – Orthenstraat 16. De bouwkosten zullen 8.500 gulden bedragen en dat is in de crisisjaren een som geld!

Op een warme zomerdag sla ik de Waagstraat in, midden in Dokkum. Het eenvoudige maar toch sierlijke gebouw van Wildschut staat er gelukkig nog steeds, maar verdwenen is het opschrift ‘De Gruyter’. In de jaren zestig verslechterde de financiële positie van de grootgrutter in Nederland. De zaken gingen achteruit. Verkoop van koffie en thee, maar ook van de zeep en wasmiddelen die door De Gruyter werden verpakt, liep door de opkomst van de supermarkt niet goed meer. Nederlands bekendste kruidenier kon de concurrentie niet meer aan. De winkel in Dokkum werd rond 1968-1970 verkocht. Paul de Gruijter trad op 31 december 1970 af als laatste topman van zijn familie. Hiermee was in feite het doek gevallen voor de haast legendarisch geworden firma De Gruyter. Nog immer sieren de stroken glas-in-lood en keramische tegels de strakke gevelpartijen van het gebouw.

De verdiepte metselvoegen tussen de rode baksteen zorgen voor levendigheid van het muurwerk. De vooroorlogse winkels van De Gruyter zijn gemakkelijk te herkennen aan de blauw geglazuurde keramische tegels waarmee de puien zijn bekleed, ze zijn daardoor uiterst decoratief. Helaas ook hier geldt ‘tiden hawwe tiden’ want de boven- en onderpui zijn nu elkaars dissonant, ze vormen niet meer een schoon geheel. Desondanks is het gebouw nog best de moeite waard! Gewapend met fotocamera maak ik een aantal foto’s. Nu de binnenkant nog en wat zich al laat raden, treffen we hier geen kruideniersinterieur meer aan maar een strakke moderne inrichting die bij een telefoonwinkel past. Uitgebroken of weggespijkerd zijn de stenen vloeren en het teak- of mahoniehout, schappen, containers en toonbank. De karakteristieke koperen silo’s tussen de donkerrode winkelschappen zijn al decennia lang verdwenen. Niet alleen het interieur is helemaal weg maar ook de geuren van vers gebrande en gemalen koffiebonen zijn niet meer te ruiken. Door de hedendaags strakke inrichting , waar geen ruimte meer is voor versieringen en andere tierelantijnen , is de Gruytersfeer vabn de jaren dertig helaas volledig verdwenen

De week der bezuiniging begint iedere donderdag door de extra voordelen van de Gruyter Etalage reclames , verdwenen in de nevelen van de historie

Hinke van Breeden (Rinsumageest, dochter van de smid) en Pietje Sloot (Veenwouden).

Jannie Broersma-Haaijer uit Dokkum herinnert zich nog goed hoe de winkel er uit zag.

‘Ik ben in 1956 bij de Gruyter gekomen en in 1964 gestopt want toen ging ik trouwen want dat was toen zo.

In 1957 waren Janke de Jong uit Nes, Hinke van Breeden uit Rinsumageest en Pietje Sloot uit Veenwouden mijn collega’s.

In de winkel noemden we elkaar altijd bij de achternaam en nooit bij de voornaam en dat is vreemd eigenlijk.

We droegen in het begin schorten in de kleuren paars en wit, later witte schorten en nog weer later lichtblauwe schorten.

We waren dus met vier meiskes en moesten de klanten helpen, de kas op maken en geld naar de middenstandsbank brengen

Door wind en weer trapte of schoof hij de bakfiets naar de klanten die overal verspreid woonden

In de stad met een bakfiets rijden en zeker in de Waagstraat en Hoogstraat was bijna geen doen goeie remmen op een bakfiets

want anders had je een probleem In de winkel stonden volgens mevrouw Boersma de rekken en artikele tot aan het plafond

Jannie Broersma-Haaijer uit Dokkum herinnert zich nog goed hoe de winkel er uit zag, ik ben in 1956 bij de Gruyter gekomen en in

1961 gestopt want toen ging ik trouwen want dat was toen zo

In 1957 waren Janke de jong uit Nes, Hinke van Breeden uit Rinsumgeest en Pietje Sloot uit Veenwouden mijn colleaga's

In de winkel noemden we elkaar altijd bij de achternaam en nooit bij de voornaam en dat is vreemd eigenlijk

Voor reacties mail naar j.zwart@nostalgiekrant.nl

Terug naar de hoofdpagina http://www.pietdegruyter.nl/